Zmiana nie jest łatwa. Szczególnie zmiana w szkole. Pomimo trudów, jakie niesie, warto ją wprowadzać. Specjalnie użyłam formy niedokonanej, gdyż dzisiaj nic nie jest na zawsze, a zmieniająca się w szybkim tempie rzeczywistość – oznacza niekończącą się zmianę. Zatem zamiast narzekać, warto zmienić swoje nastawienie, uwierzyć w sens przemian i nastawić się pozytywnie. W chwilach kryzysu nieoceniona może być książka “Edukacja jako odpowiedź. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie” pod redakcją Grzegorza Mazurkiewicza, która nie tylko ukazuje przykłady dobrej praktyki, ale przede wszystkim tłumaczy sens transformacji i wskazuje rolę nauczyciela. Dzisiaj, na dobry, motywujący początek wybrane wyjątki z tekstu “Nauczyciele – odpowiedzialni obywatele: poradnik pozytywnego myślenia” Grzegorza Mazurkiewicza.
Po co ta zmiana?
To pytanie, które dość często słyszę. Zaraz po nim pojawiają się wątpliwości i lęki: będzie gorzej, to nie ma sensu, na pewno się nie uda. Choć na szczęście te głosy są w mniejszości, to z pewnością każdy nauczyciel przez moment miewa wątpliwości.
Jak pisze G. Mazurkiewicz “[trzeba] zacząć budować szkoły w taki sposób, aby mogły autonomicznie brać udział w interpretowaniu i kreowaniu świata. (…) Szkolna społeczność, która, zamiast być miejscem wymuszonej pracy, staje się miejscem rozwoju i inspiracji. (…) Dzięki stworzeniu prawidłowego środowiska sprzyjającego uczeniu się uczniowie stają się zdolni do monitorowania, ewaluowania, optymalizowania procesu zdobywania i wykorzystania wiedzy oraz potrafią kierować własnymi emocjami i motywacją w trakcie uczenia się”. Po co ta zmiana? Aby nasze społeczeństwo było lepsze, bardziej świadome, aktywne i uczące się przez całe życie.
Zmiana szkoły, zmiana mentalności
O to chyba najtrudniej. Pierwszy problem stanowi mentalność rodziców, którzy, przyzwyczajeni do tradycyjnego modelu nauczania, nie rozumieją wartości uczenia się. Każda nowość, szczególnie metody aktywizujące, jawią się jako zagrożenie dla jakości edukacji. Warto zwrócić uwagę na różnicę: nauczanie – uczenie się. Wymagania nowego nadzoru pedagogicznego kładą nacisk na zaangażowanie ucznia w proces uczenia się, na tworzenie sytuacji sprzyjających zdobywaniu wiedzy i umiejętności. Czasy, gdy nauczyciel nauczał, przekazywał wiedzę, a uczeń bezrefleksyjnie ją przyjmował, na szczęście odchodzą.
Kolejny problem to mentalność nauczycieli, przyzwyczajonych do starego modelu, pracujących pod presją wyników testu gimnazjalnego i realizacji podstawy programowej. Przykłady otwartych na zmiany nauczycieli pokazują, że “nowe” – nie oznacza gorsze, a metody aktywizujące i odejście od formy wykładu przekłada się na wzrost EWD (edukacyjnej wartości dodanej), dla niewtajemniczonych – przyrost wiedzy i umiejętności w wyniku procesu edukacyjnego.
W moim subiektywnym poradniku pozytywnego myślenia o zmianie w szkole na szczęście mogę napisać, że mentalność nauczycieli i rodziców na szczęście zmienia się. Nie jest to może szybki proces, ale wiadomo – zmiana wymaga czasu.
Nauczyciel obywatel, kto to taki?
Grzegorz Mazurkiewicz ukazuje nauczycieli obywateli jako osoby niezajmujące się realizacją podstawy programowej, ale pomagające uczyć się wszystkim uczniom (…), pomagające im także zrozumieć, w jaki sposób kontekst działania szkoły wpływa na ich los. Autor opisuje trzy oblicza nauczyciela obywatela:
→ intelektualisty, “który rozumie, że rzeczywistość, społeczeństwo, szkoła, są produktami sprzecznych sił i rezultatem działań ludzi – wciąż nieskończone, a więc transformowane, możliwe do zmiany. Nauczyciel intelektualista jest świadom własnych nastawień, teorii i ograniczeń, wykazuje intelektualną wrażliwość”.
→ zaangażowanego aktywisty, “kogoś, kto działa na rzecz zmiany społecznej poprzez angażowanie się i inspirowanie do wysiłku na rzecz dobra publicznego”.
→ profesjonalisty, metodyka i analityka, “kogoś, kto buduje kulturę współpracy, wspiera uczenie się profesjonalne kolegów i koleżanek, facylituje uczenie się uczniów”.
Pozytywne myślenie o zmianie
Zmianę trzeba zaakceptować. Należy uwierzyć w jej pozytywną wartość. Negowanie, narzekanie nic nam nie pomoże, bo i tak szkoła musi się zmieniać. A nam będzie łatwiej, gdy zaczniemy myśleć pozytywnie, skorzystamy z inspiracji i rozpoczniemy pracę nad sobą. My, czyli wspierani przez rozumiejących zmianę rodziców, nauczyciele.